سلیمی نمین مطرح كرد؛
حکومت پهلوی در تغییر گرایش عراق از شرق به غرب نقش مهمی داشت
قائم: به گزارش قائم، عباس سلیمی نمین اظهار داشت: عراق بعنوان کشوری که ذیل بلوک شرق تعریف می شد اهمیت داشت و ارتباطاتی با بلوک شرق داشت اما در نهان تغییراتش به نفع غرب بود که در این حوزه هم شاه نقش اساسی ایفا کرد.
به گزارش قائم به نقل از مهر، نشست نقد و بررسی «جایگاه شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» از سلسله نشست های سومین نمایشگاه کتب تاریخ معاصر یکشنبه ۱۵ بهمن در سرای کتاب موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار گردید.
عباس سلیمی نمین در این جلسه اظهار داشت: در ارتباط با بحث جایگاه شرق در سیاست جمهوری اسلامی ابتدا باید مشخص کرد منظور از شرق چیست؛ جغرافیایی یا سیاسی؟ پس از فروپاشی شوروی شرق سیاسی دیگر موضوعیت خویش را از دست داده است. بلوک شرق مضمحل شد و قدرتی دیگر جای آنرا نگرفت. برخی به بلوک غرب پیوستند و برخی غیرمتعهد شدند. ازاین رو به آن معنا دیگر شرق نداریم، اما مناسب می باشد که ما بحث روابط خودمان را با بلوک شرق مقداری مرور نماییم.
وی اضافه کرد: روابط دوران پهلوی با بلوک شرق متأثر از سیاست بلوک غرب بود. هر آن چه که آنها منافع خود می دیدند رژیم پهلوی هم آنرا پیاده می کرد. در حالیکه تبلیغات ضدمارکسیستی رژیم بسیار شدید بود، اما وقتی غرب تصمیم می گرفت که با چین روابطش را بهبود ببخشد، پهلوی هم چنین می کرد. این بهانه ای بود به جهت اینکه غرب فاصله چین و شوروی را افزایش دهد. بر مبنای دیپلماسی پینگ پنگی تلاش شد با چین روابط پنهانی شکل بگیرد. در این چهارچوب رژیم پهلوی هم نقش خودش را ایفا می کرد ولو این نقش بسیار سطح پایین بوده باشد. رژیم پهلوی با سفرهایی به چین این دیپلماسی را پیگیری کرد. این سبب شد که روابط تجاری ایران و چین هم دستخوش تغییراتی بشود. آن چه که اهمیت دارد پیروی محض رژیم پهلوی در ارتباط با بلوک غرب است.
سلیمی نمین در رابطه با دگرگونی های سیاسی عراق اظهار داشت: آن چه که در این حوزه حائز اهمیت می باشد تغییراتی است که در عراق رخ می داد. عراق بعنوان کشوری که ذیل بلوک شرق تعریف می شد و کودتایی در آن بر مبنای بلوک شرق صورت گرفت، اهمیت داشت. در عراق عنصری به نام صدام مورد حمایت غرب قرار گرفت و به تدریج توانست کشوری به ظاهر وابسته به شرق را هدایت کند. عراق ظاهراً ارتباطاتی با بلوک شرق داشت، اما در نهان تغییراتش به نفع غرب بود. در این حوزه هم شاه نقش اساسی ایفا کرد. شاه در اجرای پروژه تغییر جایگاه عراق از بلوک شرق به غرب نقش مهمی داشت و حتی جایگاه خودش را تنزل داد. بخصوص در دعوای حساب شده در رابطه با بحث اکراد در عراق به این امر پی می بریم. با این اهرم عراق را وارد مذاکره کردند. از آنجاییکه غربی ها به تدریج داشتند صدام را ارتقا می بخشیدند شاه ناگزیر به پذیرش این تحقیر بود.
این تاریخ پژوه اضافه کرد: این تغییرات منجر به آن شد که بعد از فروپاشی رژیم پهلوی، صدام بتواند شرایط را تغییر دهد. او تلاش می کرد تا جای محمدرضا پهلوی را در سیاست غرب بگیرد. از روز ۲۳ بهمن همکاری گسترده بین صدام و آمریکایی ها صورت می گیرد به جهت اینکه بتوانند تحولی را که در ایران صورت گرفته است، با مخاطرات جدی مواجه کنند. آنها گروههای پایبند به شاه را مسلح کردند. این درآن مقطع قابل فهم نبود؛ یعنی سیاست دیپلماسی کاملا سری و پنهانی بود.
او در رابطه با روابط ایران و شوروی پس از انقلاب اظهار داشت: روابط با اتحاد جماهیر شوروی تا حد زیادی متأثر از کمک های تسلیحاتی بود که به عراق داده می شد. ایران کاملا در این حوزه تحریم بود. عراق به تدریج هم تسلیحات شرقی دریافت می کرد هم غربی. این امر سبب سردشدن روابط می شد. ایران علاوه بر مساله عراق که رویارویی میان ایران و بلوک شرق را رقم می زد، مشکلات دیگری هم در ارتباط با بلوک شرق داشت؛ همچون در ارتباط با حزب توده.
سلیمی نمین اضافه کرد: گرچه این حزب در سالهای اول انقلاب اسلامی به شکلی با نهضت امام (ره) همراه بود ولی از آنجاییکه سابقه ای غیرقابل اعتماد داشت، هیچگاه مورد اعتماد جمهوری اسلامی ایران قرار نگرفت. به شعارهای همراهی حزب با انقلاب اسلامی اعتماد نمی شد. در سال ۱۳۶۱ جمهوری اسلامی ایران مواضع تندی را در رابطه با فعالیت حزب توده اتخاذ نمود. حکومت علاوه بر این که حزب توده را منحل کرد و مقامات این حزب (از جمله فرمانده نیروی دریایی ایران) را دستگیر کرد، ادعا نمود که شوروی کوشیده در ایران کودتا کند. تحلیل پنهان حزب این بود که جمهوری اسلامی نمی تواند کشور را اداره کند و بنابراین تصمیم به کسب قدرت گرفتند. روابط مسکو و تهران شکننده بود. نخستین کشتی ای که ایران زد متعلق به اتحاد جماهیر شوروی بود. یعنی وقتی که ضرب الاجل داده شد که در صورت حمله عراق به نفت کش ها، ایران هم حمله می کند این صورت گرفت.
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در رابطه با جهان تک قطبی اظهار داشت: بحث اصلی ما در ارتباط با دورانی است که اتحاد شوروی فروپاشید و تغییراتی در سطح جهان صورت گرفت. آمریکایی ها آغاز به یکه تازی کردند و جهان تک قطبی شد. سیاست های تحریمی در این زمان افزایش یافت. آمریکایی ها از همان ۲۳ بهمن برای براندازی تلاش می کردند. آنها سرنگونی جمهوری اسلامی را از طریق های مختلف امتحان کردند. این بحث مطرح می شود که آیا ما باید در مقابل این فشارها هیچ چاره ای را برای برون رفت پیدا نکنیم؟ منتظر بمانیم رابطه مان تغییر کند؟ برخی در ایران چنین تحلیلی داشتند. یعنی معتقد بودند این فشارها گذرا هستند و تمام می شوند.
وی اضافه کرد: این تصور لاقل بر مبنای روند تاریخی سست بودن خودش را کاملا آشکار ساخته است. سیاست ها ضد استقلال ایران شدت گرفته است. برخی حرکتی مدنی مانند تسخیر سفارت آمریکا را عامل ضدیت آمریکا با ایران تلقی می کنند که تحلیل نادرستی است. سندی وجود دارد که نشان دهنده بحثی میان دکتر ابراهیم یزدی و کاردار سفارت آمریکاست. عباس امیرانتظام این سند را در خاطراتش نقل می کند. ابراهیم یزدی طی دو جلسه بشدت ضد آمریکا و اسرائیل و عراق سخن گفته است؛ آنها را متهم می کند به این که همه تلاش خویش را به کار گرفته اند تا غرب ایران را جدا کنند. کاردار سفارت آمریکا نمی تواند در مقابل سخنان یزدی از خودش دفاع کند. می بینیم که حتی جریان نهضت آزادی که مایل نبود نسبت به اعمال ضدایرانی غرب موضع بگیرد در اینجا چنین می کند.
سلیمی نمین در رابطه با رابطه ایران و آمریکا اظهار داشت: این استدلال که بعضی می گویند بعدها ایرانی ها اقداماتی ضد آمریکا شکل دادند و سبب دشمنی با آمریکا شدند نادرست است. آن چه که مسلم است اینست که سیاست آمریکا در برابر ایران خصمانه بوده است. برخی گرایش ها در ایران این امر را ناشی از سوءتفاهم می پنداشتند که اگر با آنها مذاکره نماییم میتوان سوءتفاهم را برطرف کرد. آنها معتقد بودند که ایران و آمریکا دارای ارتباط سنتی دارای پیشینه هستند و می توانند به آن استمرار ببخشند. این بحث در تداوم دشمنی های آمریکایی ها نقش جدی تری ایفا می کرد. وقتی می دیدند که هر فشاری وارد کنند ایران از مسیر گرایش به غرب خارج نمی گردد، طبیعتاً فشار را افزایش می دادند. این که چرا در این مدت با آمدن دولت های مختلف نتوانستیم از انتخابهای متعدد در تأمین منابع تجاری استفاده نماییم به عواملی مختلفی برمی گردد. بخصوص پس از افزایش قیمت نفت، تجارت گسترده میان ایران و غرب رقم خورد. وقتی روابط گسترش یافت خیلی از تاجران به سود رسیدند و روابطی فرهنگی هم شکل گرفت. تاجران از این امر استقبال می کردند.
این پژوهشگر تاریخ در انتها سخنانش اظهار داشت: دلیل دیگر موقتی پنداشتن بحث تعارضات ایران و آمریکا بود. عامل بعدی فشار روانی ای بود که رسانه های غربی وارد می کردند تا ایران از راه کشور دیگری غیر از غرب فعالیت نکند. آن چه مسلم است اینست که امروز نه تنها از انتخابهای مختلف استفاده نمی نماییم بلکه تلاش نکردیم که در منابع تجاری تفاوت ایجاد نماییم. همچنان باردیگر به طرف شرکتهای غربی می رویم. این در جهان نوعی بی اعتمادی نسبت به ما بوجود می آورد. متأسفانه این رویکرد که منابع متفاوتی داشته باشیم در خیلی از جریانات سیاسی وجود نداشته است. می خواهم بگویم تنوع منابع پیش رو می تواند منافع ملی را تقویت کند. تنوع منابع کشور به معنای وابستگی نیست بلکه به معنای پیشگیری از اهرم فشارشدنِ نیازهاست.
منبع: qawem.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب