۸ نکته ضروری برای حضور کودکان در فضای مجازی
به گزارش قائم، آزادی و تنوع موجود در فضای مجازی آنرا به فضایی بسیار جذاب برای کودکان در سنین متعدد تبدیل نموده است. در این فضا همیشه چیزی برای تماشا و شخصی برای برقراری ارتباط وجود دارد، بنابراین ایجاد زمینه هایی جهت استفاده ایمن و مؤثر از فضای برخط، حیاتی می باشد. این امر صرفا به معنای محدود کردن استفاده کودکان از فضای مجازی نیست، بلکه به معنای کمک به کودکان برای درک خطرات احتمالی ناشی از کاربرد اینترنت و آموزش نحوه حفاظت از خود در فضای برخط است.
به گزارش قائم به نقل از ایسنا، فضای مجازی برای کودکان دیگر تنها یک ابزار نیست بلکه بخشی اجتناب ناپذیر از سبک زندگی آنهاست. خیلی از کودکان هر روز بخشی از زمان خویش را در فضای مجازی سپری می کنند و هر روز بر تعداد افرادی که به تلفن همراه و رایانک (تبلت) دسترسی دارند افزوده می شود. ابزارهای دیجیتال شیوه های آموزش، یادگیری، برقراری ارتباط، اوقات فراغت و تعامل در جامعه را بسیار متحول کرده اند.
فضای مجازی ظرفیت های خوبی برای آموزش خلاقیت و تعاملات اجتماعی بوجود آورده است. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) بیان می کند که ۶۵ درصد از کودکان امروزی مشاغلی خواهند داشت که هنوز اختراع نشده اند و ما حتی اسم آنها را نشنیده ایم. ازاین رو استفاده از ظرفیت های فضای مجازی برای یادگیری مهارت های جدید و کسب مشاغل آینده ضروری به نظر می آید اما در عین حال نباید از مخاطرات اینترنت هم غافل شویم.
فضای مجازی می تواند مکانی باشد که در آن کودکان با خطراتی مانند آزار و اذیت کامپیوتری سایبری و نقض حریم خصوصی مواجه شوند یا در معرض تبلیغات نامناسب قرار گیرند. این خطرات بخصوص بعد از انتشار کرونا با افزایش زمان استفاده از ابزارهای دیجیتال تشدید شده اند.
چه طور می توانیم پیش نیازهای حضور کودکان در دنیای مجازی را فراهم کنیم؟
آزادی و تنوع موجود در فضای مجازی آنرا به فضایی بسیار جذاب برای کودکان در سنین متعدد تبدیل نموده است. در این فضا همیشه چیزی برای تماشا و شخصی برای برقراری ارتباط وجود دارد، بنابراین ایجاد زمینه هایی جهت استفاده ایمن و مؤثر از فضای برخط، حیاتی می باشد. این امر صرفا به معنای محدود کردن استفاده کودکان از فضای مجازی نیست، بلکه به معنای کمک به کودکان برای درک خطرات احتمالی ناشی از کاربرد اینترنت و آموزش نحوه حفاظت از خود در فضای برخط است.
طبق گزارش به چاپ رسیده در مجله رشد مدرسه فردا(دوره نوزدهم، شماره ۴، سال ۱۴۰۱) در ادامه راهکارهای فراهم کردن پیش نیازهای حضور کودکان در فضای مجازی را مرور می کنیم:
۱- سواد دیجیتال خویش را تقویت کنیم
طبق آخرین بررسی ها، یونسکو «سواد دیجیتال» را این گونه تعریف می کند: سواد دیجیتال به توانایی دسترسی، مدیریت، فهم یکپارچه سازی، ارتباط، ارزیابی و ایجاد اطلاعات به صورت ایمن و مناسب از راه فناوری های دیجیتال گفته می شود. سواد دیجیتال شامل شایستگی هایی است که بعنوان سواد کامپیوتر، سواد فناوری اطلاعات و ارتباطات، سواد اطلاعاتی و سواد رسانه ای از آنها یاد می شود. امروزه خیلی از مؤسسات بین المللی چارچوب ها و استانداردهایی در زمینه سواد دیجیتال و سواد رسانه تدوین و برخی مدرسه های پیشرو هم شایستگی های سواد دیجیتال را با موضوعات درسی خود تلفیق می کنند.
تجربه نشان داده است برای توانمندسازی شهروندان، نگاههای آموزشی و پرورشی مؤثرتر از اقدامات سلبی و قهری هستند، ازاین رو اتخاذ چنین نگاهی برای حفاظت از کودکان در مقابل خطرات فضای مجازی هم مؤثر خواهد بود. در رابطه با کاربرد ابزارهای دیجیتال توسط کودکان سؤالات بسیاری برای والدین و معلمان مطرح است همچون این که آیا باید نگران کودکان باشیم؟ در روز چند ساعت به کودک اجازه استفاده از صفحات نمایشی را بدهیم؟ بهترین برنامه های آموزشی کدام ها هستند؟ آیا باید فرزندانم را در مدرسه فناوری محور ثبت نام کنم؟ آیا کودکان باید کدنویسی یاد بگیرند؟ آیا انتشار عکس فرزندانم در شبکه های اجتماعی درست است؟.
با عنایت به چنین بلاتکلیفی هایی برخی والدین و معلمان استفاده از فناوری ها، بازی ها و دستگاههای مبتنی بر صفحه نمایش را محدود یا ممنوع کرده اند؛ چونکه در رابطه با تأثیرات منفی آنها بر سلامت روانی و اجتماعی کودکان نگران اند. تصمیم گیری درست و منطقی در مورد این مسائل مستلزم آن است که معلمان و والدین به سطحی از سواد دیجیتال دست یابند.
۲- همواره راه را برای بیان احساسات کودک بازنگه دارید
معلمان و والدین جهت کمک به کودکان همواره باید با احساسات و نیازهای روانی کودکان مرتبط شوند. این به معنای خلق کیفیتی از ارتباط همدلانه با کودک است که در هر موقعیتی مرجع امن کودک برای شنیدن احساسات او همچون ترس، خشم، شادمانی و تنفر باشند. بسیاری اوقات فقط حضور داشتن و شنونده بودن بدون برچسب زنی و قضاوت گری مؤثر خواهد بود. این شاید بهترین اقدام پیشگیرانه برای اطمینان از ایمن بودن کودکان در دنیای مجازی است. کودکان باید اطمینان حاصل کنند که هر زمان در فضای مجازی احساس ناامنی کردند یا مرتکب اشتباهی شدند می توانند بلافاصله جهت کمک به معلم یا والدین رجوع کنند.
۳- با کودکان در رابطه با تجربه ها و احساساتشان در هنگام کار با اینترنت صحبت کنید. این کار نه تنها آنها را به درک بهتری از خطرات در رابطه با فضای مجازی می رساند، بلکه تشویق شان می کند هر زمان که در تردید یا مشکل هستند بدون ترس از قضاوت یا انتقاد به سراغ ما بیایند. اگر کودکان عادت داشته باشند در مورد مشکلات کوچک به ما رجوع کنند. احیانا در مورد مسائل بزرگتری که امکان دارد پیش بیاید هم با ما صحبت خواهند کرد.
۳- بستری برای رشد خود تنظیمی کودکان فراهم کنیم
ایجاد شیوه های ساده و قابل اجرا برای خودتنظیمی کودکان در خانه راهکار مؤثری برای تنظیم استفاده آنان از فضای برخط است. برای مثال کودکان را تشویق کنید هنگام استفاده از اینترنت از زمان سنج استفاده نمایند. اگر از زمان سنج برای انجام تکالیف مدرسه استفاده می نمایند، میتوان آنرا طوری تنظیم کرد که در نیمه زمان تعیین شده زنگ بزند تا به کودک کمک نماید وقت را هدر ندهد و متمرکز و مفید برای اتمام کار خود از اینترنت بهره ببرد.
از زمان سنج میتوان برای اهداف سرگرمی در فضای برخط هم استفاده نمود. در اینباره باید در مورد مدت معقول برخط بودن با کودک به توافق برسیم. امروزه ابزارهای متنوع دیگری هم جهت کمک به مدیریت کاربرد فناوری در دسترس هستند که کسب اطلاعات مهارت در رابطه با آنها می تواند در تنظیم فعالیتهای کودک مؤثر واقع شود.
۴ - کودکان را از خطرات احتمالی فضای مجازی آگاه کنیم
شایع ترین خطر فضای مجازی «آزار و اذیت کامپیوتر ای» است. داده های کنونی نشان می دهند مشارکت در وبگاه های شبکه های اجتماعی کودکان را بیشتر در معرض خطر آزار و اذیت برخط قرار می دهد. این مورد می تواند نتایج روانی اجتماعی عمیقی همچون افسردگی، اضطراب، انزوای شدید و در موارد شدیدتر خودکشی را به دنبال داشته باشد. یکی دیگر از مخاطرات فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان ارسال و دریافت تصویرها و مطالب غیراخلاقی جنسی از راه تلفن همراه کامپیوتر با سایر دستگاههای دیجیتال است.
خیلی از این تصویرها به سرعت از راه تلفن های همراه یا اینترنت توزیع می شوند. مجرمان جنسی از راه رخ نما (پروفایل) های شبکه های اجتماعی و انجمن های بازی های برخط دسترسی راحت تری به کودکان پیدا کرده اند. آگاه کردن کودکان از چنین مخاطراتی در فضای مجازی مستلزم آگاهی والدین و معلمان و دغدغه سازی نسبت به حفظ امنیت و حریم خصوصی در فضای مجازی است. طبق تحقیقات میزان تاثیر رسانه ها در موقعیت های متعدد با چندین عامل دیگر مانند شخصیت، نگرش، شرایط اجتماعی و خانوادگی و رشد شناختی و عاطفی کودکان مرتبط می باشد. افراد امکان دارد به یک محتوا واکنش های متفاوت نشان دهند.
۵ - برای کودکان الگوی مناسبی باشیم
برای رفتاری که انتظار دارید از کودک ببینید، از قبل الگوسازی کنید، حتی اگر کودکان هنوز وارد ارتباطات برخط نشده اند از رفتارهای والدین و بزرگسالان مرجع خود الگوبرداری می کنند. برای مثال با پرسیدن سؤال از کودک و کسب رضایت از او برای ارسال تصویرش در شبکه های اجتماعی، اهمیت اشتراک گذاری تصویر با رضایت افراد را به او نشان دهید. اغلب والدین و بزرگسالان الگوی مناسبی در زمینه استفاده از ابزارهای دیجیتال نیستند. مثلاً وقتی کودک با آنها صحبت می کند وقتی در رختخواب هستند یا زمانی که مشغول صرف غذا هستند هم از گوشی همراه استفاده می نمایند.
۶- با مشارکت کودکان قوانین مشخصی وضع کنیم
والدین و مراقبان کودک علاوه بر این که با عملکرد خود در رویارویی با فناوری و فضای مجازی برای کودکان الگوسازی می کنند، باید در مورد نوع فناوری های مورد استفاده، نوع فعالیتهای برخط، برنامه های قابل قبول و میزان استفاده از ابزارهای دیجیتال هم تصمیم بگیرند. جهت استفاده مسئولانه کودک از فناوری و فضای مجازی وضع قوانین شفاف و قابل اجرا از طرف بزرگسالان ضروری به نظر می آید. بهتر است کودکان در تعیین این قوانین مشارکت فعال داشته باشند.
اگر کودکان قوانین را خشک و تحمیلی بدانند یا صرفا از طرف بزرگسالان درخواست های آمرانه دریافت نمایند احیانا به این قوانین و درخواست ها متعهد نخواهند بود. اما اگر این قوانین طی گفت وگوهایی سالم و همدلانه و با در نظر گرفتن نیازهای عاطفی و روانی کودک وضع شوند کودک در مورد آنها تأمل می کند و احساس تعهد بیشتری خواهد داشت. امکان دارد بخواهید روزهای خاصی (مثلا) روزهای مدرسه را بعنوان روزهای بدون صفحه نمایش تعیین کنید یا امکان دارد تصمیم بگیرید که یک روز را بعنوان روز بدون فناوری داشته باشید که در آن همه وسایل دیجیتال خاموش بمانند. تعیین این قوانین نسبت به شرایط و نیازها در هر محیط متفاوت می باشد.
۷- تفکر انتقادی را در کودکان تقویت کنیم
هرچند که برای کنترل و نظارت بر فعالیتهای کودک در فضای مجازی ابزارهایی وجود دارند، اما به نظر می آید پایدارترین چاره اینست که کودکان مهارت تفکر انتقادی داشته باشند. فیلترها و ابزارهای کنترل امکان دارد در سنین پایین مؤثر واقع شوند، اما در سنین بالاتر وقتی بچه ها آغاز به کاوش در فضای مجازی می کنند و درگیر شبکه های اجتماعی و بازی های چندنفره می شوند این ابزارها باید بخش کوچکی از راهبرد ما باشند.
یکی از بهترین راهها برای ایمن نگه داشتن کودکان و نوجوانان در فضای مجازی آموزش مهارت های تفکر انتقادی از سنین پایین جهت استفاده مؤثر و مسئولانه از ابزارهای دیجیتال است. کودکان می توانند از همان ابتدا یادگیری تفکر انتقادی را شروع کنند. در واقع تحقیقات جدید نشان می دهند افراد می توانند در سنین بسیار پایین منطقی فکر حتی پیش از آغاز به حرف زدن استدلال کنند.
۸- حقوق کودکان را به آنها آموزش دهیم
ضروریست به کودکان آموزش داده شود چگونه رفتارشان در فضای مجازی بر حریم خصوصی شان تاثیر می گذارد. بزرگسالان می توانند با رفتارهای خود در موقعیت های متعدد به صورت غیرمستقیم حقوق کودکان در فضای مجازی را به آنها بیاموزند. مثلا والدین زمانی که می خواهند تصویر کودک را برای پدربزرگ و مادربزرگ بفرستند از همان سنین پایین ابتدا از کودک اجازه بگیرند با این رفتار کودک متوجه می شود دیگران این حق را ندارند که بدون اجازه او اطلاعات و تصویرش را به اشتراک گذارند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب