سفارش مطالعه یک کتاب به اساتید و دانشجویان دانشگاه های صنعتی

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: احسان مینایی راد فعال فرهنگی بتازگی با نگاهی به کتاب «آب نفتی» یادداشتی با عنوان «داستان یک قهرمان / ‏ترجمانی‬ روان از پشتکار یک مهندس» نوشته که برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته است.
کتاب «آبی نفتی» روایت پیشرفت های شرکت صنعتی پِتکو است که تحقیق آن برعهده مرتضی اسدزاده بوده و تدوین آن توسط مهدی نورمحمدزاده انجام شده است. این کتاب مدتی پیش توسط انتشارات راه یار منتشر و روانه بازار نشر شد.
مشروح متن یادداشت مینایی راد را در ادامه می خوانیم؛
کتاب «عملیات احیا» را چندوقت پیش خوانده بودم، روایتی روان از داستان احیای جسم نیمه جان یا بی جان یک کارخانه در جُوین (خراسان رضوی). روایتی ساده و صمیمی که می توانی با پدیده های اطرافت به عبارتی هم ذات پنداری کنی و همان فرمولِ احیای کارخانه را این دفعه برای دیگر مصادیق و پدیده ها و مسائل پیرامونی ات تعمیم و تسری بدهی. از یک مدرسه تا یک کارگاه کوچک یا بزرگ و یا یک عملیات عمرانی و حتی فرهنگی.
کتاب «آبی نفتی» که در ادامه همان به عبارتی ژانر تاریخ شفاهی پیشرفت توسط انتشارات «راه یار» است، این دفعه از زاویه ای دیگر و شاید کمی تخصصی تر به مبحث می پردازد به مبحث احیا. روایتی صادقانه و پُر از تعلیق و التهاب برای احیای هویت، احیای اعتماد به نفس و البته احیای شعار «ما می توانیم».(که مع الاسف کمی این شعار پُرمغز، به دلایلی دستمالی شده است).
«آبی نفتی» مملو از این گزاره است که: «هر جای کارخانه و کارگاه می رفتم، می گفتند نمی گردد، تحریم هستیم و چندبار تست کرده ایم و جواب نمی دهد و… و رفتم و بررسی ساده ای کردم و با تلاش همان ناامیدان دیدیم که شد و می شود و جواب می دهد.»
به نظرم راوی کتاب «آبی نفتی»، از همان جنس بچه های کتاب «چهل قُلپ کار» همین ناشر است. از شش سالگی با سوهان کاری و آهن و بَتونه و اره آهنی مأنوس بوده است. تابستان ها می رود سر کار و همراه با دوستش پروژه برمی دارد. ارزش تولید و روزی حلال را نه در کتاب ها و سفارش های عمومی بلکه در میدان عمل می فهمد. همچون هم سن وسالانش، ذهنش پر از سوال است. از خود می پرسد که چطور می شود سیم های نازک طوقه دوچرخه بتواند سنگینی یک آدم را تحمل کند و خم نشود؟! و می رود دنبال پاسخ به سوالاتی که در ذهن نوجوانانه اش جولان می دهند. به واقع همگی بچه های از جنس «چهل قُلُپ کار»، از همان بچه هایی اند که با مساله و چاره هایش زندگی می کنند و بنا بر این خیلی زود بزرگ می شوند.
اصلاً به نظرم عبارت «بچه های کار»، همچون همان برساخته هایی است که رسانه در ذهنمان جانمایی کرده است و وارد ادبیات عمومی مان کرده اند. کتاب «چهل قُلپ کار» می خواهد بگوید که عبارت «بچه های کار» عبارتی وارداتی است و اصلاً مال ما نیست. اغلب قهرمانان تاریخی و بزرگ ما، در سنین نوجوانی اهل کار، تلاش، خطرپذیری و جستجوگر بوده اند. کار که می گویم یعنی همان آموختن و رابطه ی اوستا و شاگردی و در انواع کارگاه های فنی، عمرانی، هنری، خدماتی و… که مضامینی چون اخلاق کاری، تعامل اجتماعی، کسب روزی حلال، احترام و… در آنها مفروض اند.
مهندس علی عمرانی، راوی کتاب «آبی نفتی» هم همانند هم سن وسالان خودش، اهل کار و کارگاه بوده است و البته اهل بازی و بازیگوشی. آنقدر که جالب است بعدها همان پشتکارش او را در فوتبال به سطوح حرفه ای می رساند و به جهت علاقه و آینده ای که برای خودش متصور بوده است، صنعت را به فوتبال و شهرت فریبنده اش ترجیح می دهد.
سراسر شوق
راوی کتاب «آبی نفتی»، یکی از همین میلیون ها مردم عادی سرزمین ایران است. یعنی تاریخ شفاهی همین مردم است و اصل تاریخ شفاهی یعنی همین. روایت زندگی سراسر شوق، تلاش و امید برای رسیدن به قله های پیشرفت و عدالت. مهندس عمرانی همانند دیگر رفقایش مدرسه می رود. هنرستان می رود، کنکور می دهد، سربازی می رود، دانشجو می شود. کنجکاو است و با غیرت. اما تنها نکته اش این است که برای تک تک انتخاب هایش از همان دوران ابتدایی و نوجوانی اش هدف مشخص دارد. یعنی از همان ابتدا می داند که استعدادش چیست. هنرستان را عالمانه انتخاب می کند و هکذا دانشگاهش را یعنی دانشگاه فنی تهران و از همه مهم تر شاید انتخاب و تصمیم سخت بین کنار گذاشتن فوتبال حرفه ای یا درس و دانشگاه و صنعت را.
«لحظه عجیب و تلخی بود. چند ثانیه ایستادم. تپش قلبم را روی شقیقه هایم حس می کردم. تصمیم خودم را گرفتم. کاور ورزشی را از تنم بیرون آوردم و انداختم روی زمین. با جفت کفش های ورزشی ام که میخ هایش را خودم از برنز تراشیده بودم، چندبار کاور را له و لگدمال کردم. همه ساکت ایستاده بودند و متعجب نگاهم می کردند. کاور سوراخ شده را برداشتم و بالا گرفتم. داد زدم:
همین را می خواستی؟! خب بفرما! من دیگه نیستم! ساکم را برداشتم از باشگاه زدم بیرون؛ برای همیشه.
از همان لحظه، فوتبال حرفه ای برای من به پایان رسید.»
ترجمانی روان از پشتکار یک مهندس
علی عمرانی از آن شخصیت هایی است که محل کارشان هر کجا که باشد، مرکز دنیا می دانند و این از مهندس علی عمرانی یک قهرمان دوست داشتنی می سازد که تمنای هر کشور و تمدنی است.
کتاب «آبی نفتی»، کمی تخصصی تر از کتاب «عملیات احیا» است. اما برای فهمیدن فراز و فرودها و همراه بودن با روایت های دراماتیکش دوست داری به خودت این زحمت را بدهی که برخی روایت ها را حتی شده چند بار بخوانی و شاید چند صفحه عقب تر برگردی و در فهم ماجرا و مسأله دقیق تر بشوی. چون مسأله، مسأله فنی است و قهرمان کتاب می خواهد آن را به نتیجه برساند. حتی شاید لازم باشد، لحظه ای کتاب را ببندی و مسأله را در ذهنت مرور کنی. و اصلاً تعلیق داستان قهرمان ما همین جا شکل می گیرد. یا شاید در عین حال که این کتاب و حتی کتاب «عملیات احیا» را می خوانی، مرتب به مسائل کاری و پیرامونی خودت فکر می کنی و چاره را از کتاب جستجو می کنی. اینکه اگر من در برخورد با فلان مسأله در محیط کارم مثل مهندس عمرانی عمل کنم، جواب می دهد.
اینکه در کتاب می خوانی گلوگاه تولید توربین {آبی} فلان با ابعاد و اندازه های آنچنانی و اینچنینی گرفتار مشکل می شود و باید جوشکاری ریزی در فلان قطعه صورت گیرد و از طرفی حالا قطعه وارداتی است و ما تحریم هستیم و شرکت خارجی دارد طاقچه بالا می گذارد و…. و از دیگر سو اینکه مدیران باتجربه کارگاهی و مدیران قبلی اصرار دارند که نمی شود و ما نمی توانیم و توربین و فلان پمپ ها به کنج انبارها انداخته می شود. حالا برائت دغدغه می شود که قهرمان ما می خواهد چه کند؟!
و اینجاست که به نظرم تدوینگر کتاب (به قول خودش با زیست مهندسانه ای که داشته است) ترجمانی روان از راوی ارائه می کند و قلمش در خدمت روایت می شود. اینکه بتوانی کلیدواژه های تخصصی و فنی و بطور عمده وارداتی را در عمق یک روایت دراماتیک و برای مخاطبان عام نرم کنی و خواننده را با خودت و راوی همراه کنی شاهکار کرده ای.
کتاب «آبی نفتی» روایتی است از پشتکار یک مهندس پر از دغدغه و مشتاق حوزه صنعت، یک مدیر موفق و اهل کار تیمی به نام مهندس علی عمرانی در کارخانه شرکت تولید پمپ های بزرگ و توربین آبی (پِتکو).
به نظرم کتاب «آبی نفتی» را خوب است همه اساتید و دانشجویان دانشگاه های صنعتی و صد البته مدیران صنایع کوچک و بزرگ و خانواده وزارت خانه صمت بخوانند و ای کاش که برسیم (که رسیده ایم) به آن زمانیکه ژانر تاریخ شفاهی مقاومت و پیشرفت، این دفعه علاوه بر حوزه کتاب، که بتواند در قواره فیلمهای داستانی و سینمایی عرض اندام کند.