کارنامه و کتابشناسی شهیدمطهری

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ الناز رحمت نژاد: ایدئولوژی مارکسیم که بعد از تحقق انقلاب اکتبر روسیه توجه نیروی انقلاب جوان را به خود جلب کرده و بعنوان تنها ایدئولوژی انقلابی مطرح بود، در ایران هم به خاطر همسایگی با روسیه تاثیر خودرا گذاشت و مبلغان این ایده اهتمام کردند با شیوه های تبلیغاتی و همینطور ایجاد تشکیلات مخفی و در عین حال منسجم، اهداف خودرا در جهت تغییر جامعه ایران و برقراری نظام سوسیالیستی پیش ببرند.
مارکسیم با هر حرکت سیاسی و مذهبی بشدت مخالفت می کرد و اساساً دین را افیون جامعه می پنداشت. آنان نه فقط معتقد به جدایی دین از سیاست بودند بلکه با همه توان می خواستند دین را از اجتماع ریشه کن کنند.
یکی از موفقیت های شایان توجهی که استاد مرتضی مطهری در مقابل مشکلات هجوم فرهنگی مارکسیم داشت این بود که با هوشمندی و تدبر و تیزبینی مسائل را می دید و با آنها برخورد می کرد و از آن هراسی نداشت، بلکه از آنها استقبال و با آنها مبارزه می کرد. او بطورکامل با توطئه و دسیسه های کمونیست ها آشنا بود و می دانست که مارکسیت ها برای گمراهی مردم و خصوصاً جوانان ابتدا شعارهای به ظاهر مردمی می دهند و هنگامی که به قدرت رسیدند ضد دین وارد صحنه می شوند.
همزمان با سالروز شهادت استاد مرتضی مطهری در فرصتی که دست داد به مرور زندگی و کارهای سیاسی، علمی، فرهنگی و تالیفات این شهید پرداختیم که مشروح آن در ادامه این گزارش می آید؛
معرفی اولیه
مرتضی مطهری، مشهور به استاد مطهری، شهید مطهری، متفکر، محقق، عالم، نویسنده، مدرس و یکی از دانشمندان اسلام شناس در قرن چهاردهم بود. وی فرزند حاج شیخ محمدحسین مطهری و همسرش سکینه، در ۱۳ بهمن سال ۱۲۹۸ شمسی مطابق با ۱۲ جمادی الاولی ۱۳۳۸ قمری در فریمان به دنیا آمد. پدر استاد، مرحوم حاج شیخ محمدحسین مطهری مردی با تقوا و از شخصیت های مورد احترام بود و او را میتوان اولین معلم در تکوین شخصیت روحی و معنوی استاد دانست.
او شاگرد امام خمینی و علامه طباطبایی بوده که توانست در تمامی رشته های معارف اسلامی، صاحب نظری ژرف اندیش و محققی دقیق و در پاره ای از حوزه ها همچون فلسفه، فقه و اصول فقه در قله اجتهاد قرار بگیرد. ایشان از اساتید فلسفه و کلام اسلامی و تفسیر قرآن بود و آثار بسیاری هم در موضوعات مختلف نوشته است.
استاد علاوه بر کارهای علمی، قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران در سیاست نقش به سزایی داشت؛ او از افراد تأثیرگذار و از رهبران فکری انقلاب اسلامی ایران بود. همچون کارهای استاد، مبارزه با جریان فکری مارکسیسم، تأسیس حسینیه ارشاد، عضو هیأت موتلفه اسلامی و ریاست شورای انقلاب تا روز شهادت را میتوان نام برد. سالروز شهادت شهید مطهری در ایران بعنوان روز معلم نام گذاری شده و این روز با بزرگداشت مقام معلم هم راه است.
ورود به حوزه علمیه مشهد و قم
مرتضی مطهری در دوازده سالگی وارد حوزه علمیه مشهد شد. رفته رفته افکاری بلند و سوال هایی سرنوشت ساز برایش آشکار شد؛ جهان، آفریده کیست؟ خدا، چگونه صفاتی دارد؟ انسان، برای چه آفریده شده است؟ این پرسش ها همه فکر او را به خود مشغول ساخته بود. در آن زمان مرتضی آرزو می کرد که روزی بتواند در درس میرزا مهدی شهیدی رضوی مدرس فلسفه الهی حاضر شود، اما این آرزو برآورده نشد و آن استاد در سال ۱۳۵۵ قمری دار فانی را وداع گفت.
او سال ۱۳۱۶ در زمان حکومت رضاخان راهی حوزه علمیه قم شد. مطهری بدنبال یافتن گنج علم و فضیلت، با شور و علاقه ای وصف نشدنی، به تلاش و فعالیت پرداخت. پشتکار و کثرت مطالعه او همه اهل علم را در مدرسه فیضیه شگفت زده کرد. امام خمینی درس اخلاق تشکیل داد و به انسان سازی پرداخت. مطهری به زیارت آن استاد آمد و از او سیراب شد. این درس در واقع درس معارف و سیر و سلوک بود، نه اخلاق به مفهوم علمی آن. درس «یافتن» و «رسیدن» بود نه فقط «دانستن» و «آموختن». مرتضی از سویی، غرق در مطالعه و تحصیل و تدریس و از سویی دیگر یکی از مهم ترین کارهایش و بلکه عالی ترین و مهم ترین فعالیتش، راز و نیاز و مناجات نیمه شب و اشک سحر بود.
اساتید
مطهری نزد آیت الله صدوقی، کتاب «مطول» را یاد گرفت و در محضر آیت الله مرعشی نجفی، «شرح لمعه» را آموخت. او هم چنین از استادانی بزرگ همانند آیات سید صدرالدین صدر، سید محمدرضا گلپایگانی، سید احمد خوانساری، سید محمدتقی خوانساری، سید محمد حجت کوه کمری، سید محمد محقق یزدی معروف به داماد انگجی و میرزا مهدی آشتیانی در علوم مختلف بهره مند شد.
دیدار با عالم ربانی حاج میرزا علی آقا شیرازی اصفهانی، مرتضی را وارد دنیایی جدید کرد. حاج میرزا علی آقا با نهج البلاغه زندگی می کرد، با آن تنفس می کرد و روحش با این کتاب همدم و جمله های گرانقدر آن، ورد زبانش بود. و مهم تر آن که به هر آن چه می دانست عمل می کرد.
مطهری، تحصیل رسمی علوم عقلی و فلسفی را در سال ۱۳۲۳ آغاز کرد. او بحث حکمت از «شرح منظومه» حکیم سبزواری و مبحث نفس از «اسفار اربعه» صدرالمتالهین شیرازی را در محضر امام خمینی آموخت. وی بعد از ورود آیت الله بروجردی به قم، در درس فقه و اصول ایشان شرکت کرد و از بحث های مجتهدپرور او بهره مند شد. مطهری پیش از رسیدن به مرحله اجتهاد، از آیت الله بروجردی تقلید می کرد. ایشان، درس اصول فقه را از مباحث عقلیه به طور خصوصی از حضرت امام خمینی فرا گرفت و راز و رمز اجتهاد را از ایشان آموخت.
در سال ۱۳۲۹ استاد مطهری در محضر درس استاد علامه سید محمدحسین طباطبایی حاضر شد و مبحث الهیات از کتاب شفا تألیف ابوعلی سینا را از آن حکیم بزرگ یادگرفت. علامه طباطبایی، درس دیگری غیر از الهیات شفا در فلسفه آغاز نموده بود که در شبهای پنج شنبه و جمعه تشکیل می شد. این درس خصوصی بود و در آن برخی از فاضلان حوزه علمیه قم، همچون آیت الله دکتر بهشتی، امام موسی صدر، استاد مطهری، دکتر احمد احمدی شرکت می کردند.
ثمره این مجمع علمی بزرگ، شاهکاری جهانی در کلام و فلسفه به نام کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» است. سهم مطهری در آفرینش این اثر پربار و ماندگار، اگر بیشتر از علامه طباطبایی نباشد، بدون شک، کمتر نیست. استاد مطهری، هم چنین در دوره تحصیل هم فکر و یار و یاور سازمان انقلابی و اسلامی فداییان اسلام بود. این حزب سیاسی اسلامی که در سال ۱۳۲۴ از سوی روحانی مبارز سید مجتبی نواب صفوی تشکیل شد نقش مؤثری در مبارزه با ستمگران و استبداد داشت.
تهران؛ تدریس در مدرسه مروی و دانشگاه تهران
مرتضی مطهری، علاوه بر مباحثه دروس اصولی، فقهی و فلسفی، خود در زمینه تدریس داشت. او کتاب های مطول در علم معانی، بیان و بدیع، شرح مطالع در علم منطق، کشف المرا در علم کلام و عقاید، رسائل و کفایه در علم اصول فقه، مکاسب در فقه، شرح منظومه و اسفار در فلسفه را تدریس کرد.
استاد مطهری در سال ۱۳۳۱ با دختر آیت الله روحانی (ره) ازدواج کرد و در همان سال در صورتی که به تدریس مشهور بود به تهران هجرت کرد. علت این هجرت را برخی تنگدستی شمرده اند، اما سببش هرچه بود، باید آن را لطف خفی الهی شمرد به جهت اینکه حضور مطهری در تهران و در جمع دانشگاهیان و روشنفکران، سراسر خیر و برکت و مایه تربیت و هدایت شد.
مطهری از شروع ورود به تهران، به سازندگی پرداخت. وی در مدرسه مروی، آموزش فلسفه اسلامی را به شکل تطبیقی و مقایسه ای برای جویندگان حکمت و حقیقت، آغاز کرد. سخنرانی های روشنگر و مفید استاد، همزمان با تدریس در مدرسه مروی، در تهران آغاز شد. او توجه بسیاری به حل شبهات و پاسخگویی به سوال های موجود در رابطه با ی معارف اسلامی داشت و با مطالعه، تحقیق، دقت، تلاش و اخلاص در این راه موفق شد.
در سال ۱۳۳۳ استاد مطهری تدریس در دانشگاه تهران را شروع کرد. استاد در دانشکده معقول و منقول الهیات و معارف اسلامی آن دانشگاه بیشتر از بیست سال به مبارزه عالمانه با جهل، مادی گری و غربزدگی پرداخت. رفتار ایشان با دانشجو به قدری صمیمی بود که دانشجو به استاد عشق می ورزید و مرید او بود. وی در آن دانشکده، دوره های لیسانس و دکترا، کلیات علوم اسلامی، منطق، فلسفه، کلام، عرفان، اصول فقه، فقه و حکمت عملی، فلسفه شرح منظومه، الهیات شفا، مقاصد الفلاسفه غزالی، تاریخ فلسفه، تاریخ مجادلات اسلامی و روابط فلسفه و عرفان را تدریس می کرد.
استاد مطهری بنا به سفارش امام خمینی (ره) از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷، هفته ای دو روز به قم می رفتند و در زمینه علمیه، دروس مهمی مانند شناخت، اصل غایت، فلسفه هگل، معارف قرآن، مارکس و مارکسیسم، منظومه، نجات و اسفار تدریس می کردند. استاد به حکم وظیفه شرعی از تهران به قم می رفتند تا تدریس کنند در صورتی که در تهران، استادان با سابقه دانشگاه، با تقاضای بسیار در کلاس درس ایشان شرکت می کردند.
فعالیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی
استاد مطهری در حوزه های مختلفی فعالیت داشت. گوشه ای از کارهای سیاسی، اجتماعی و خدمات فرهنگی استاد عبارتند از: نقطه ارتباطی جامعه با امام راحل در دوران تبعید امام، عضویت در جامعه روحانیت تهران و پیشبرد اهداف این نهاد روحانی در انقلاب، مسؤولیت شورای انقلاب پس از مهاجرت امام خمینی (ره) به پاریس، یار نزدیک امام پس از بازگشت امام از تبعید و مبارزه با مکاتب الحادی و مادی.
مبارزه با مارکسیم
ایدئولوژی مارکسیم که بعد از تحقق انقلاب اکتبر روسیه توجه نیروی انقلاب جوان را به خود جلب کرده و بعنوان تنها ایدئولوژی انقلابی مطرح بود، در ایران هم بخاطر همسایگی با روسیه تاثیر خودرا گذاشت و مبلغان این ایده اهتمام کردند با شیوه های تبلیغاتی و همینطور ایجاد تشکیلات مخفی و در عین حال منسجم، اهداف خودرا در جهت تغییر جامعه ایران و برقراری نظام سوسیالیستی پیش ببرند.
مارکسیم با هر حرکت سیاسی، مذهبی بشدت مخالفت می کرد و اساساً دین را افیون جامعه می پنداشت. آنان نه فقط معتقد به جدایی دین از سیاست بودند بلکه با همه توان می خواستند دین را از اجتماع ریشه کن کنند.
یکی از موفقیت های شایان توجهی که استاد مطهری در مقابل مشکلات هجوم فرهنگی مارکسیتی داشت این بود که با هوشمندی و تدبر و تیزبینی مسائل را می دید و با آنها برخورد می کرد و از آن هراسی نداشت، بلکه از آنها استقبال و با آنها مبارزه می کرد. او بطورکامل با توطئه و دسیسه های کمونیست ها آشنا بود و می دانست که مارکسیت ها برای گمراهی مردم و خصوصاً جوانان ابتدا شعارهای به ظاهر مردمی می دهند و هنگامی که به قدرت رسیدند ضد دین وارد صحنه می شوند.
فعالیت علمی؛ نشریه مکتب تشیع تا تدوین داستان راستان
شهید مطهری بعد از حدود سی سال بهره گیری از قرآن و عترت، قدم در سنگر نویسندگی گذاشت و سلاح قلم را به دست گرفت و مرزبان اسلام شد. این مرزبان، فقط به حل مشکلات و پاسخگویی به سؤال های موجود در رابطه با ی مسائل اسلامی می اندیشید و هدف نوشته هایش همان بود.
او معتقد بود دین اسلام یک دین ناشناخته است. حقایق این دین به طور تدریجی در نظر مردم واژگونه شده است و علت اساسی گریز گروهی از مردم، آموزش های غلطی است که به نام اسلام داده می شود. این دین مقدس بیشتر از هر چیز، از طرف برخی از کسانی که مدعی پشتیبانی از آن هستند ضربه و لطمه می بیند.
در سال ۱۳۳۶ توسط برخی از دانشمندان حوزه علمیه قم، نشریه مکتب تشیع شروع به فعالیت کرد. استاد مطهری هم با این مجله، همکاری علمی و ارشادی داشت. مقالات استاد مطهری همچون اصالت روح، قرآن و مسأله ای از حیات، توحید و تکامل و حق عقل در اجتهاد در نشریه مکتب تشیع منتشر شد.
سخنران جلسات انجمن اسلامی پزشکان
بعد از تأسیس انجمن اسلامی پزشکان استاد مطهری یکی از مهم ترین سخنرانان جلسات این انجمن بود. ایشان در سخنرانی هایش، موضوعات حساس و سرنوشت سازی مانند توحید، نبوت، معاد، مسأله حجاب، بردگی در نگاه اسلام، صلح امام حسن (علیه السلام)، امام صادق (علیه السلام) و مسئله خلافت، مسئله ولایت عهدی امام رضا (علیه السلام)، تربیت اسلامی، فطرت، ربا، بانک، بیمه را مورد بررسی قرار داد و آثاری باارزش به یادگار گذاشت.
تدوین داستان راستان
طرح تدوین داستان راستان از سوی یکی از مؤسسات علمی به آیت الله مطهری پیشنهاد شد. این کار چون از نظر استاد پسندیده و مفید بود، آن را انجام داد. وی در زمانی شروع به داستان نویسی کرد که استادی مشهور در دانشگاه بود و از شخصیت ها و عالمان مهم مذهبی در کشور شمرده می شد. جلد اول داستان راستان در سال ۱۳۳۹ و جلد دوم در سال ۱۳۴۳ چاپ و منتشر و با توجه و استقبال کم نظیر مردم مواجه گردید.
تأسیس حسینیه ارشاد
استاد مطهری سال ها بود که آرزوی تأسیس موسسه ای علمی فرهنگی را داشت تا بتواند جوابگوی نیازهای فکری جامعه باشد و به نشر و تبلیغ معارف عالی اسلامی بپردازد. عاقبت در سال ۱۳۴۶ به کمک چند تن از دوستانش، همچون آقای محمد همایون، حجت الاسلام سید علی شاهچراغی، مؤسسه حسینیه ارشاد را تأسیس کرد. بعد از تأسیس حسینیه ارشاد، به کار این مؤسسه دل بست و با شور و حرارت و آگاهی و درایت به همکاری و برنامه ریزی پرداخت. او دانشمندان بسیاری را به آنجا دعوت می کرد تا سخنرانی کنند و خود هم یکی از موفق ترین سخنرانان آن بود.
تألیف دلایل گرایش به مادی گری
کتاب دلایل گرایش به مادی گری که تکمیل شده دو سخنرانی استاد مطهری در سال های ۴۸ و ۴۹ در دانشسرای عالی است در سال ۱۳۵۰ منتشر شد. استاد این اثر کارآمد را در زمانی تألیف کرد که در میان نسل جوان، گرایشی به مکاتب مادی و همچون مارکسیسم مشاهده می شد. سران سازمان منافقین هم در حال گرایش به مارکسیسم بودند که عاقبت مارکسیست شدند و به طور رسمی این تغییر ایدئولوژی را اعلام نمودند. استاد در این کتاب به بررسی نقش کلیسا، مفاهیم فلسفی، اجتماعی و سیاسی در گرایش به مادی گری پرداخته است و دلایل لغزش ها و انحراف ها را در این عرصه روشن می سازد.
تألیف مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی
آخرین اثر قلمی استاد مطهری، کتاب «مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی» است این کتاب در سال های ۵۶ و ۵۷ به رشته تحریر در آمد. آن استاد عالی قدر انحرافات فراوانی در نشریات برخی گروه های به ظاهر اسلامی و آثار بعضی روشنفکران مسلمان در رابطه با ی جهان بینی اسلامی مشاهده می کرد. ازاین رو و برای پیشگیری از التقاط، و از همه مهم تر برای روشن کردن نظر اسلام، این اثر را نوشت و در آن بسیاری از اشتباهات فکری روشنفکران را آشکار ساخت. در این کتاب، مواضع و جهان بینی بعضی از گروهک ها مانند منافقین مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
تدوین ماتریالیسم در ایران
کتاب «علل گرایش به مادی گری» که در سال ۱۳۵۰ منتشر شده بود مورد استقبال مردم قرار گرفت، بطوریکه در سال ۱۳۵۷ به چاپ هشتم رسید و استاد مقدمه ای تحت عنوان «ماتریالیسم در ایران» به آن اضافه کرد. استاد مطهری در این مقدمه به افشا و نقد شیوه های جدید تبلیغ ماتریالیسم در ایران می پردازد و این بحث را در دو بخش تحریف شخصیت ها و تحریف آیات قرآن عرضه می کند.
در این مقدمه سودمند بود که آرا برخی از گروهک ها، همچون گروهک فرقان مورد نقد و بررسی قرار گرفت و پوچی و سستی آن آشکار شد. بعد از انتشار این مقدمه، گروهک فرقان اطلاعیه ای منتشر نمود. در این اطلاعیه آمده است: «هر کس که در راه افکار ما قرار گیرد، به طریق انقلابی پاسخ او را می دهیم.» استاد مطهری در پاسخ به این اطلاعیه عنوان کرد: «اگر قرار باشد که انسان از دنیا برود، چه بهتر که در راه اصلاح عقاید و دفاع از اسلام باشد، و من در این راه کوچک ترین تردیدی ندارم.»
فهرست آثار استاد مرتضی مطهری
استاد مطهری، آثار بسیاری نوشته اند که نام این آثار را می خوانیم؛
آثار منتشر شده استاد بیشتر از ۵۰ کتاب است که برخی از مهم ترین آن عبارتند از:
مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی؛
آشنایی با قرآن؛
اسلام و مقتضیات زمان؛
انسان کامل؛
پیرامون انقلاب اسلامی؛
پیرامون جمهوری اسلامی؛
تعلیم و تربیت در اسلام؛
توحید؛
نبوت؛
معاد؛
حماسه حسینی؛
خدمات متقابل اسلام و ایران؛
عدل الهی؛
داستان راستان؛
سیری در نهج البلاغه؛
سیری در سیره نبوی؛
سیری در سیره ائمه اطهار (علیهم السلام)؛
شرح مبسوط منظومه؛
علل گرایش مادّیگری؛
فطرت؛
فلسفه اخلاق؛
فلسفه تاریخ؛
گفتارهای معنوی؛
مسأله حجاب؛
نظام حقوق زن در اسلام؛
قیام و انقلاب مهدی (عج)
برخی از آثار منتشر نشده استاد عبارتند از:
شرح منظومه (به زبان عربی به قلم حجة الاسلام شیخ محمدتقی شریعتمداری)
آشنایی با قرآن (جلدهای ۵ تا ۱۵)؛ فلسفه تاریخ (جلدهای ۲ تا ۴)
مسأله بردگی در اسلام
پانزده گفتار
توکل و رضا
انسان شناسی
حاشیه بر تفسیر المیزان
حمله محمدرضا پهلوی و دستگیری استاد
یکی از عالمانی که در هدایت و راهنمایی مردم در قیام ۱۵ خرداد نقش اساسی و سازنده داشت، استاد مطهری بود. وی در سخنرانی آتشین و انقلابی خود در شب عاشورا خطاب به روحانیت عنوان کرد: «باید حقیقت را بگویید و در مقابل همه نوع حادثه و گرفتاری بایستید.» بعد خطبه امام حسین (علیه السلام) (… مَن رای سُلطاناً جائِراً...) را بیان کرد و به طور صریح و قاطع به محمدرضا پهلوی حمله کرد. بدنبال این سخنرانی حسینی بود که استاد مطهری دستگیر و زندانی شد. این حبس، حدود دو ماه به طول انجامید.
استاد مطهری یکی از اعضای شورای رهبری حزب سیاسی اسلامی و نظامی هیأت های مؤتلفه اسلامی بود. وی در جمع آنان، مباحث سودمندی درباب انسان و سرنوشت سخنرانی کرد. بعد از تبعید امام خمینی (ره)، مهم ترین عکس العمل اسلامی در مقابل این ظلم بزرگ، ترور حسنعلی منصور نخست وزیر وقت بود که به دست قهرمانان هیأت های مؤتلفه اسلامی انجام شد و ارشاد و تأیید استاد مطهری بود که این اقدام را به ثمر رساند.
آیت الله مطهری بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، برای تثبیت حکومت اسلامی، کارهای بسیار بهادار و سرنوشت سازی انجام داد. از آن جمله ایشان مهم ترین و مورد اعتمادترین مشاور امام راحل بود و نظرشان در رابطه با ی معرفی افراد برای مسؤولیت های مختلف، پذیرفته می شد.
شهادت
بعضی از اعضای شورای انقلاب در شب یازدهم اردیبهشت ۱۳۵۸ جلسه ای را در رابطه با ی مسائل جاری مملکت در منزل دکتر سحابی تشکیل دادند که تا ساعت ۱۰: ۰۵ شب ادامه داشت. استاد مطهری در آخر جلسه از منزل سحابی خارج شد تا به طرف اتومبیل دوستش برود. وقتی که به اول کوچه رسید شخصی از پشت سر ایشان را به نام صدا زد. وقتی استاد سرش را به پشت برگرداند توسط او ترور شد. این شخص، یکی از اعضا گروه منحرف فرقان به نام محمدعلی بصیری بود. پس از تیراندازی، استاد را به بیمارستان طرفه بردند، ولی معالجه اطبا و پزشکان اثر نداشت و عاقبت به شهادت رسید.
پیکر استاد در صبح روز پنج شنبه ۱۳ اردیبهشت در میان جمعیتی انبوه از دانشگاه تهران تشییع و به قم منتقل شده و در مسجد بالا سر مرقد مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) نزدیک قبر آیات عظام حائری، صدر، خوانساری، دفن شد.
پیام امام راحل
«گرچه انقلاب اسلامی ایران به رغم بدخواهان و ماجراجویان به خواست و توفیق خداوند به پیروزی رسید، لکن بر ملت و به حوزه های اسلامی و علمی خسارت های جبران ناپذیر هم به دست منافقین ضد انقلاب واقع شد. همچون ترور خائنانه مرحوم دانشمند و اسلام شناس عظیم الشان آقا، حاج شیخ مرتضی مطهری (رحمة الله علیه). آنچه باید عرض کنم در رابطه با ی او اینست که او خدمت های ارزشمندی به اسلام و علم نمود و سبب تأسف بسیار است که دست خیانتکار این درخت ثمر بخش را از حوزه های علمی و اسلامی گرفت و همگان را از ثمرات ارجمند آن محروم نمود. مطهری فرزندی عزیز برای من و پشتوانه ای محکم برای حوزه های دینی و علمی و خدمتگزاری سودمند برای اسلام و ملت و کشور بود. خدایش رحمت کند.»