یادداشت مهمان؛
نویسندگان داستان نوجوان چقدر بچه ها را می شناسند؟
به گزارش قائم، نویسندگان داستان نوجوان تا چه اندازه بچه ها را می شناسند؟ پاسخ این پرسش را هر نویسنده ای که برای این مقطع سنی می نویسد باید مدام بروزرسانی کند.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «تو خواب میکائیل هستی» اخیرا توسط نشر مهرک برای نوجوانان بالای ۱۳ سال انتشار یافته و به زندگی نوجوانی به نام میکائیل می پردازد.
«تو خواب میکائیل هستی» به دغدغه ها و چالش های نوجوان امروز می پردازد. نوجوانی که از از شیوه زندگی محتاطانه بزرگترهای خود ناراضی است و می خواهد بشکلی زندگی کند که در آینده حسرت گذشته را نخورد. او عاشق دختری به نام رها شده و می خواهد با کمک دوستش با وی در کافه ملاقات کند و در این راه گرفتار چالش هایی می شود.
این رمان با استفاده از عناصری که ذهن نوجوانان را به خود مشغول کرده است و با استفاده از اسامی هنرمندان ایرانی، خارجی همچون نقاشان، موسیقیدانان و نویسندگان کوشیده مخاطب را با خود همراه کند. در شروع رمان کیو آر کدی برای شنیدن آثار آهنگسازانی که نامشان در کتاب برده شده، تعبیه شده است.
سمیه جمالی نویسنده و پژوهشگر با نگاهی به این رمان، یادداشتی با عنوان «نویسندگان داستان نوجوان تا چه اندازه آنها را می شناسند؟» نوشته که برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته است.
مشروح این یادداشت را در ادامه می خوانید:
نویسندگان داستان نوجوان تا چه اندازه آنها را می شناسند؟ پاسخ این پرسش را هر نویسنده ای که برای این مقطع سنی می نویسد باید مدام بروزرسانی کند. اگر نویسنده چهار سال پیش مخاطبش را می شناخت امروز نمی تواند چنین ادعایی کند. بله دقیقا چهار سال یا حتی کمتر. چونکه اتفاقات اجتماعی و تحول در ارتباطات، سبب تغییرات زود به زود در این رده سنی می شود.
یکی از داستان هایی که اخیرا برای نوجوان نوشته شده «تو خواب میکائیل هستی» اثر تیمور آقامحمدی است. در این کتاب نوجوان می تواند خودش را در آینه شخصیت اصلی ببیند چونکه نویسنده تصویر نزدیک به حقیقت امروزی از یک نوجوان امروزی عرضه کرده است. تصور متداول اما رنگ باخته ای که در داستان های نوجوان نشان داده می شود. فردی شاد درحال و هوای بچگی و دور از فضای بزرگسالی. اغلب به این داستان ها که دقت کنیم نوجوان بچه ایست که هنوز چیزی نمی فهمد اما کنجکاو است. او می خواهد با جاه طلبی زودهنگام وارد دنیای بزرگ ترها شود و دنیا را متحول کند یا گره از معمایی بگشاید. شناخت اغلب ما در رابطه با نوجوان همین است یک آدم کوچولو با دغدغه های فانتزی که به احساسات پاکش حتی می شود خندید. شاید نوجوانان نسل پیش چنین بوده اند اما امروز دیگر اینطور نیستند.
راستش را بخواهید دو نسل قبل یعنی نوجوانان دهه شصت هم این اندازه صاف و ساده نبودند و توی سرشان بخصوص در سن بلوغ جنگ ها بود ولی فرقش این بود که آنها بیانش نمی کردند و نویسندگان و بزرگ ترهای دیگر هم در هر جایگاهی جسارت ابرازش را نداشتند. نوجوان امروز بیشتر از پدر و مادرش در دنیای مدرن زندگی می کند و به نظر ما با مسائل وقیحانه مواجه می شود. اما این وقاحت از نظر ما بزرگسالان در نظر آنها استقلال و آزادی است. حالا برای آفرینش یک داستان اگر شخصیتی دور از تمدن، ساده لوح و معصوم آفریده شود مخاطب خویش را در آن می بیند و می پسندد؟ اگر کسی مثل هوشنگ مرادی کرمانی شخصیتی ماندگار مثل مجید را خلق کرد به آن علت است که خصوصیت های بنیادین آنرا درست شناخته است و مصادیق روزگار خویش را بر آن سوار کرده: نوجوان لجباز است، بی کله است، تبش تند است، گنده گوست… اما در هر دوره تاریخی به شکلی بروز می کند حتی در هر دوره از نوجوانی هم بشکلی است. درجات متفاوتی هم به تناسب شرایط مختلف دارد. این شرایط می تواند خانواده، سن، محیط زندگی و غیره باشد. یک کلام نویسنده نباید یک شابلون از دهه پنجاه و شصت داشته باشد و برپایه آن شخصیت بسازد.
«تو خواب میکائیل هستی» کوشیده تصویری درست تر از یک پسر در سن بلوغ نشان دهد. خلق چنین داستانی تهور می خواست و احتمالا تیمور آقامحمدی را با اخم و تَخم مخالفان روبرو کرده است اما بهرحال گامی رو به جلو اتفاق افتاده است.
ایلین ماری آلفین * در کتاب «خلق شخصیت هایی که بچه ها دوست دارند» توجه نویسندگان را به این نکته جلب می کند که برای هر شخصیت باید خصوصیاتی در نظر گرفت تا به واسطه آن احساسات را نشان داد. مثلا میکائیل یک عطرباز است، موسیقی کلاسیک را دوست دارد و اسکیت سواری حرفه ای است. پس کنش و واکنش هایش را با آنها نشان می دهد، آدم ها را به وسیله آن می شناسد و معرفی می کند؛ پیشرفت و تحول خود و مسیر داستان را هم از آن راه می گوید.
بله همان اول داستان برایم عجیب بود که یک نوجوان ۱۵ ساله از نوت عطرها عطر حرف بزند. چه حرف ها! یک نوجوان برای جلب نظر دخترکی فوقش ادکلن یا افشانه ای از سر میز بردارد و با آن دوش بگیرد. اما بپذیریم که در رابطه با جزئیات عطرها حرف زدن غریب است. با پیشرفت داستان نویسنده به من قبولاند که میکائیل حق دارد بیفتد دنبال این دغدغه های گنده تر از دهانش؛ به جای این که مثل رفیقش مدام توی باشگاه بازی کامپیوتری پول حرام کند.
نکته جذاب تر داستان بخش یک سوم پایانی است نویسنده طوری بلوغ رفتاری شخصیت اصلی را نشان داده است که خود به خود حس می کنم میکائیل چقدر نسبت به صفحات پیشین بزرگ تر شده است. خیلی نرم و روان و با آفریدن چند صحنه کوتاه. همانطور که ما در دنیای واقعی یکباره متوجه تغییرات خَلقی و خُلقی نوجوان می شویم.
با همه این ها اما میکائیل پس از پایان کتاب برای من به اتمام رسید. نباید می شد. گمانم عناصر شخصیتی میکائیل عمیق نبود. من زمان کمی داشتم به جهت اینکه با این نوجوان زندگی کنم شاید صحنه های بیشتر یا خودمانی تر بگویم صفحات بیشتری نیاز بود تا به جوانب مختلفش پی ببرم. حیف بود زود تمام شدن این بچه. شخصیت های ناآشنای داستان با همه متفاوت بودنشان اما با قدرت قلم نویسنده پذیرفتنی شده بودند. بعنوان نمونه شاید من در نوجوانی سرو کارم به کتاب های گوته و موسیقی کلاسیک نیفتاده باشد اما قشری هم هستند که جور دیگری زندگی می کنند و قشری حتی بالاتر از میکائیل مثل آوا.
داستان سر راست اما با تعلیق و کشش خوب، کم تعداد بودن شخصیت ها، مناسب بودن داستان های فرعی و زبان خوب و نثر ساده همه خصوصیت های خوب داستان است. اما از جهتی هم فکر می کنم اگر نویسنده با چنین موضوعی سراغ نوشتن برای نوجوانان رفته یعنی سطح مخاطب خویش را در داستان خوانی بالاتر در نظر گرفته است، همانطور که روی جلد کتاب نوشته شده مثبت ۱۳ سال، پس اگر روند داستان پیچیده تر می بود، خواننده اش بیشتر لذت می برد. به همان منظور شخصیت «کیا» هم می توانست اثرگذارتر ظاهر شود و هم داستان هایی که برای شخصیت دایی، مادر، خانم جواهری و حتی آوا آفریده شده، کمی چاق تر باشد.
نکته ای که در لفافه بیان می شود خواب دیدن های میکائیل است. داستان در گونه واقع گرا روایت شده و اشاره به خوابی که در شروع داستان شده آنرا اندکی وهم آلود می کند اما در ادامه می بینیم نویسنده قصد ندارد فضایی فانتزی یا حتی ژانر وهمی ایجاد نماید. خواب دیدن، این اتفاق طبیعی، گاه برای پسران نوجوان تبدیل به پدیده ای شرم آور می شود که حتی نمی توانند در رابطه با آن با کسی حرف بزنند یا راهکاری بخواهند. اینجا با تکرار مبحث خواب که اشاره مستقیمی به آن نشده اما می بینیم میکائیل هم از دست آن رهایی ندارد. اتفاقاً جای چنین داستان هایی در بین کتاب های نوجوان خالی است. کتابی که بتواند با دغدغه سراغ مساله بلوغ نوجوان برود. بچه ها در این دوره بسیار خویش را تنها و مضطرب می بینند و گاه پدر و مادری همراه در کنارشان نیست. چه خوب می شود اگر خود و مشکلات خویش را کمی واقعی تر در دنیای داستان پیدا کنند و حتی اگر چاره ای مستقیم برای دردهای خود نیافتند دست کم همراهی و همدلی حس کنند تا این دوره سخت را کمی سبک تر بگذرانند.
می دانم امکان دارد برخی منتقدان بگویند آوردن این مسائل در داستان نوجوان بدآموزی دارد و بهتر است در غالب کتاب آموزشی به پدرها و مادرها آموزش داده شود ولی اگر والدین کتاب نخواندند چه؟ اگر خواندند و کمکی نکردند چه؟ به هر حال هنر همیشه می تواند به روشی غیرمستقیم، پاک و درست انسان ها را به سمت پیام خود راهنمایی کند آنچنان که کسی دلواپس نشود.
* کتاب خلق شخصیت هایی که بچه ها دوست دارند. اثر ایلین ماری آلفین. انتشارات سوره مهر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب