گفت وگو با قائم؛
فال حافظ یا حال حافظ
به گزارش قائم، عضو هیات مدیره انجمن قلم ایران از حافظ شیرین سخن به عنوان آینه بی غباری یاد کرد و اظهار داشت: بجای دل بستن به فال حافظ بدنبال پیوستن به حال حافظ باشیم.
رضا اسماعیلی به مناسبت روز حافظ در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا گفت: حافظ آینه «خودشناسی»، پاسخ «هستی و چیستی» و سند هویت «ایرانی - اسلامی» ماست. شعر حافظ تجسم هنری اراده ملتی فرهنگ مدار و انسان دوست است که در مقابل تهاجم وحشیانه مغول به مدد ارزش های والای فرهنگی و انسانی نه فقط قد خم نمی کند، بلکه روح وحشی ایلخانان مغول را در نسیم نوازش فرهنگ خویش رام می کند و به تسلیم وا می دارد.
وی اضافه کرد: حافظ، چکاد آمال و آرزوها و پژواک فریاد در گلو شکسته ملتی است که در فتنه خیز حوادث، استوار و راست قامت ایستاده است. حافظ نمونه کامل انسانی است که همه قابلیت ها و ظرفیتهای انسانی اش به مدد فطرت پاک الهی به فعلیت درآمده است؛ انسانی که تجسم کامل کرامت، مناعت طبع و عزت نفس است. «گر چه گردآلود فقرم، شرم باد از همتم؛ گر به آب چشمه خورشید دامن تر کنم. عاشقان را گر در آتش می پسندد لطف دوست؛ تنگ چشمم گر نظر در چشمه کوثر کنم».
نویسنده مجموعه شعر «بر بال ققنوس» اظهار داشت: حافظ آینه بی غباری است که ما در آن سیمای «منِ آرمانی» خودمان را با حسرت به تماشا نشسته ایم. انسان کاملی که دیگر امروز نیست و زیر آوار تاریخ مدفون گشته است. در حقیقت حافظ سیمای آرمانی انسانی است که دوست داریم شبیه او باشیم ولی به هر علت نیستیم؛ انسانی یکتاپرست، آزاد اندیش، صلح دوست، حقیقت جو، عدالت خواه، سالوس ستیز، وارسته، کریم، راستگو، مردمدار، مروت کیش و مدارا اندیش.
وی افزود: برای شناخت این قله سربه فلک کشیده شعر و ادب پارسی و فهم درست دقایق و ظرایف انسانی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، وحیانی و قرآنی غزل های وی به عنوان نماد آزاداندیشی، حقیقت جویی و سالوس ستیزی، و انسانی که در تمام طول زندگی اش بدنبال روشنگری و هموارکردن راه «اجتهاد» در دین بود، آرزو می کنم که «طرحی نو در اندازیم» و بجای دل بستن به «فال حافظ» که تفننی بیش نیست، بدنبال پیوستن به «حال حافظ» باشیم.
روح قرآن در جان غزل های حافظ جاری است
اسماعیلی در پاسخ به این پرسش که چه مقدار از اشعار حافظ به آیات قرآن و روایات اختصاص یافته، گفت: با توجه به اشارات مستقیم و غیرمستقیم به قرآن و آیات قرآنی و انتخاب تخلص «حافظ»، اثرپذیری حضرت حافظ از قرآن اظهر من الشمس است و نیاز به اثبات ندارد. او حافظ قرآن بوده و قرآن را به 14 روایت می خوانده است. «عشقت رِسَد به فریاد، ار خود به سانِ حافظ؛ قرآن ز بَر بخوانی، در چاردَه روایت» یا «ندیدم خوش تر از شعر تو حافظ؛ به قرآنی که اندر سینه داری». بنابر این روح قرآن در جان و جهان غزل های حافظ جاری است.
وی اضافه کرد: اینکه به حضرت حافظ «لسان الغیب» می گوییم نیز بهترین دلیل بر انس و پیوند او با قرآن است؛ چنان که در بیتی می گوید «صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ؛ هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم» اثرپذیری حافظ از قرآن گاه بصورت مستقیم و با بهره بردن بی واسطه از متن آیات و روایات و گاه بصورت غیرمستقیم و با اشارات شاعرانه است. «حافظا در کنج فقر و خلوت شب های تار؛ تا بُود وردت دعا و درس قرآن غم مخور» یا «زاهد ار رندیِ حافظ نکند فهم چه شد؟ دیو بُگْریزَد از آن قوم که قرآن خوانند».
شاعر برگزیده کنگره های شعر دفاع مقدس افزود: حافظ در موضع مسلمانی اصیل و روشن اندیش، با در آمیختن ظرایف و دقایق قرآنی با لطایف حِکمی، غزل هایی ناب و بی نظیر خلق کرده است. «ز حافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد؛ لطایف حکمی با نکات قرآنی»
تنها راه نجات از دید حافظ
اسماعیلی در پاسخ به این پرسش که بیشتر اشعار قرآنی حافظ به کدامیک از آموزه ها و معارف دینی اختصاص دارد، گفت: حضرت لسان الغیب حافظ شیرازی که تربیت شده مکتب قرآن و عترت و عارف به حقیقت ناب محمدی است، کلید سعادت و رستگاری جامعه اسلامی را ایمان راستین و عمل صالح می داند.
وی اضافه کرد: این اعتقاد و باور، جان مایه کلام الهی است؛ آنجا که خداوند می فرماید «وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ، إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛ سوگند به عصر، که آدمی زیانکار است. مگر آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادند و یکدیگر را به حق و به صبر سفارش کردند.» از نظر حافظ، تنها راه نجات انسان از برزخ اندوه و افسردگی و دلمردگی و رسیدن به سرمنزل سعادت، رستگاری و آرامش در جهان پرآشوب فعلی عمل صالح است.
رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر ادبی این پژوهشگر ادبی افزود: حافظ بر این اعتقاد و باور پای می فشارد که در سایه سار عمل صالح می توان بر سختی ها و ناملایمات روزگار غلبه کرد و به حال خوش دست یافت. از نظر او که مسلمانی بصیر و دین آگاه است، گناه، فقط ترک نماز و خوردن روزه نیست. بلکه سرآمد گناهان در چشم و دل حافظ «ریاکاری، زهد فروشی و مقدس مآبی» است که همچون طاعون به جان انسان ها می افتد و موجب مسخ، انحطاط و فروپاشی اخلاقی و معنوی جامعه می شود.
«دلا دلالت خیرت کنم به راه نجات؛ مکن به فسق مباهات و زهد هم مفروش
گرچه بر واعظ شهر این سخن آسان نشود؛ تا ریا ورزد و سالوس مسلمان نشود
آتش زهد و ریا خرمن دین خواهد سوخت؛ حافظ این خرقه پشمینه بینداز و برو
در میخانه ببستند خدایا مپسند؛ که درِ خانه تزویر و ریا بگشایند
باده نوشی که در او روی و ریایی نبود؛ بهتر از زهد فروشی که در او روی و ریاست
حافظا می خور و رندی کن و خوش باش ولی؛ دام تزویر مکن چون دگران قرآن را»
وی افزود: حافظ در بیشتر غزل های خود، از موضع یک مسلمان بصیر، مجتهد و دردآگاه به نقد و لطمه شناسی عالمانه رفتار دینی تعدادی از مسلمانان اسمی و شناسنامه ای روزگار خویش می پردازد و با لهجه ای طنزآمیز نحوه سلوک دینی متدینین و متشرعین عصر خویش را با قصد اصلاح گری زیر سوال می برد.
مشتری اصلی شعر آیینی کیست؟
اسماعیلی در پاسخ به این پرسش که چرا بیشتر سخنرانان و مداحان در منبر و هیات کمتر به اشعار الهام گرفته از قرآن و روایات دوده خصوصاً حافظ می پردازند، اظهار داشت: یکی از دلیلهای دورافتادن شعر دینی و آیینی روزگار ما خصوصاً شعر هیاتی از اصالت و رسالت دینی، افراط جامعه مداحان و ذاکران اهل بیت(ع) در توجه به خواست مشتری عام (نه خاص) است.
عضو هیات مدیره انجمن قلم ایران اضافه کرد: مشتری عام شعر آیینی فقط با «گریستن» ارضا می شود اما مشتری خاص، از منزل گریستن می خواهد معبری به ملکوت «نگریستن» باز کند و حقیقت دین را دریابد اما برخی از مداحان هیاتی با شعار «آنچه شما خواسته اید» فقط و فقط بدنبال جلب رضایت مشتری عام هستند.
وی افزود: متاسفانه خیلی از ما فراموش کرده ایم که خواهان و مشتری اصلی شعر آیینی، خدا و خاندان رسالت اند و پیش و بالاتر از هر کسی تایید و رضایت آنان باید مدنظر شاعر و مداح باشد. وقتی مشتری خداست، چشم داشتن به پسند دیگران و صله خواستن از غیر خدا کار مقبولی نیست.
این منتقد ادبی افزود: اگر مداح دوده از منزل «خودبینی» بیرون بزند و با خلوص نیت در این راه گام بردارد و هدفش تبلیغ و ترویج معارف توحیدی و تربیت و تزکیه باشد، به یقین صله خودرا از حضرت کریم و سلسله کرامت دریافت خواهد کرد، چنان که حضرت لسان الغیب حافظ شیرازی می فرماید «تو بندگی چو گدایان به شرط مزد مکن؛ که خواجه خود روش بنده پروری داند».
سنت حافظ خوانی را در خانواده ها ترویج کنیم
اسماعیلی درباره ی ترویج اشعار حافظ در جامعه خصوصاً برای جوان و نوجوان اظهار داشت: این رسالت بزرگ پیش از هر چیز به دوش نهادهای آموزشی خصوصاً آموزش وپرورش و وزارت علوم و دیگر نهادهای فرهنگی است.
وی اضافه کرد: معرفی قله های شعر و ادب پارسی در قدم اول باید از آموزش وپرورش شروع شود. خانواده ها نیز برای تحقق این مهم باید تلاش کنند. احیای سنت هایی چون فردوسی خوانی، مثنوی خوانی و حافظ خوانی در خانواده ها می تواند راه را برای تحقق این مهم هموار کند. البته رسانه های گروهی و مطبوعات نیز در پرداختن به این مساله رسالت بزرگی دارند.
منبع: قائم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب