بانو سوسن، همسر تاریخ ساز امامت
بانو «سوسن»(س)، همسر امام هادی(ع) و مادر امام عسکری(ع) است که جایگاه علمی و اجتماعی ویژه ای در تاریخ زندگی دو امام معصوم داشته است.
همواره در تاریخ ولادت ها و شهادت های خاندان (س) به نقش مستقیم شخصیت آن معصوم پرداخته ایم. نقش همسران معصومین همواره در نگاه ما مورد فراموشی واقع شده است. گزارش خبرآنلاین به مناسبت شهادت امام دهم شیعیان در سوم رجب، نگاهی ست کوتاه به منابع و کتب مرجع درباره جایگاه بانوی فاضله ی آن حضرت در زندگی و نقش وی بعد از شهادت امام هادی(ع). شبکه وکالت در عصر امام دهم(ع)؛ تدبیری در حرکت اجتماعی شیعه
استاد شهید مطهّری در کتاب « سیری در سیره ائمّه اطهار (ع)»، در صفحه ۲۴۹ - ۲۵۰ درباره شخصیت والای همسر امام هادی(ع) و مادر امام عسکری(ع) می گوید: این بانو مقامی دارد، عظمتی دارد، جلالتی دارد، شخصیتی دارد که... پس از امام عسکری(ع) «مَفْزَعُ الشّیعه» بود، یعنی ملجأ شیعه، این بزرگوار بود؛ قهراً در آن وقت چون امام عسکری ضد السلام ۲۸ساله بوده اند که از دنیا رفته اند، علی القاعده مطابق سن امام هادی ضد السلام هم حساب بکنیم، زنی بین پنجاه و شصت بوده است، این قدر زن باجلالت و باکمالی بوده است که شیعه هر مشکلی برایش پیش می آمد، به این زن رجوع می کرده است.
نام و جایگاه بانو سوسن(س) در کتب حدیثی
کتاب «بحارالانوار» از کتاب های مرجع حدیثی است که علامه مجلسی در جلد ۵۰ این کتاب، در صفحه ۲۳۵ آورده است: نام همسر امام هادی(ع)، «سوسن» بوده است.
«سوسن»(س)، بانویی ست که به روایت برخی همراه خانواده و اقوامش در یکی از جنگ های عصر حکومت بنی عباس به مدینه آمده بود. در مدینه او را «سَلیل» یا «حُدَیْثه» هم خطاب می کردند.
کتاب «مسندالامام العسکری(ع)»، تالیف مرحوم عزیز الله عطاردی که از چهره های برجسته حدیث شناس بود، در صفحه ۴۹ کتاب تحقیقی خود، این روایت را تایید می کند که نام مادر امام عسکری(ع)، «سوسن» بوده است:
بانو «سوسن» بعد از تولّد فرزندش، حسن عسکری با کنیه «امّ الحسن» و «امّ ابی محمّد» نامیده شد و با تولّد نوه یگانه اش «حجت بن الحسن»، با لقب و عنوان «جدّه» شهرت یافت. برخی منابع هم نوشته اند: «وی در ولایت و کشور خودش، پادشاه زاده بوده...»
کتاب « جَلاءُ العُیون»، تالیف علامه محمد باقرمجلسی که به تاریخ زندگی چهارده معصوم(ع) پرداخته، درباره خصوصیت های همسر امام هادی(ع) در صفحه ۹۸۹ نوشته است:
« او زنِ عفیف و کریمه و در نهایت صلاح و ورع و تقوا بود....»؛ راویان تاریخ این بانو را از بانوان عارفه و صالحه معرفی کرده اند.
بانو سوسن(س) به سبب خصوصیت های والای علمی و اخلاقی خود در دوره امامت امام جواد (ع) توفیق اقامت در مدینه را پیدا کرد و سرانجام دست تقدیر، او را به همسری امام دهم (ع) مفتخر ساخت. طبق گزارش منابع تاریخی امام هادی(ع) جز این بانو، همسر دیگری نداشته است و و نسل «امامت» از دامن پاک و مطهّر او ادامه پیدا کرده است.
سکونت الزامی بانو سوسن(س) در سامرّا و شهادت امام هادی(ع)
کتاب دایرة المعارف تشیّع، در جلد۲، صفحه ۳۷۰ آورده است:
هنوز چند سالی از زندگی مشترک بانو سوسن(س) با امام هادی(ع) نگذشته بود که محبوبیت بیش از پیش امام، سبب هراس دستگاه حکومتی شد. بنابراین برای کنترل رفت و آمد شیعیان و ایجاد محدودیت در فعّالیت امام دهم(ع)، خلیفه عبّاسی در سال ۲۳۶ قمری ایشان را به پایتخت (سامرّا) فراخواند.
بنابراین، امام حسن عسکری( ع) تا حدود پنج سالگی همراه والدینش در مدینه اقامت داشت و مراحل دیگر زندگی را در سامرّا گذرانید
امام هادی(ع) و خانواده اش بعد از ورود به پایتخت و اسکان در محلّه و منطقه نظامی (عسکر) و تحت مراقبت مأموران، فصل جدیدی از زندگی را شروع کردند. بدین جهت بانو سوسن(س) هر از چندگاهی، محدودیت و فشارهای حکومتی را در زندگی شوهر و فرزندانش حس میکرد، چون که حکومت های غاصب ـ بخصوص بنی عبّاس ـ برنامه ها و سیاست های گوناگونی را در حکومت و جامعه اسلامی پیاده می کردند تا نقش امامت شیعه را ریشه کن سازند. دوران زندگی بانو حدیث هم زمان با هشت خلیفه عباسی بود که به شیوه خاص خود بر شیعیان فشار وارد می ساختند؛
کتاب زندگانی عسکریّین (علیه السّلام)، در جلد ۲ در صفحه ۱۲۱ – ۱۲۲ آورده است:
در طول زندگی بانو سوسن(س) حوادث گوناگونی به وجود آمد، همانند رحلت فرزندش سید محمّد، امّا آنچه که قلب وی را بیشتر نگران کرده بود، توطئه های خلیفه عبّاسی و عوامل حکومتی بود، چون که هر از چندگاهی، امام هادی(ع) مورد شکنجه جسمی و روحی قرار میگرفت و گزارش های غم انگیزی، در خصوص غارت اموال شیعیان، حبس، شکنجه و شهادت اصحاب هم قلب رئوف امام را به شدّت آزار می داد.
بی گمان، بانو سوسن(س) بعنوان شریک زندگی، با غم های شوهرش همراه و همگام بود. سرانجام، امام دهم(ع) در سال ۲۵۴ قمری توسّط دشمنان مسموم شده و به شهادت میرسد و شهر سامرّا در فقدان آن رهبر یگانه، به سوگ می نشیند. نقش بانو سوسن(س) بعد از شهادت امام هادی(ع) پر رنگ تر و جدی تر است.
شهادت امام عسکری(ع) به روایت بانو سوسن(س)
در کتاب « بحارالانوار» جلد ۵۰، صفحه۳۱۳ روایتی نقل شده و آورده است:
سوسن (س) نقل می کند: یک روز ابو محمّد به من فرمود: «سال ۲۶۰ (۶۰ ق.) سوزشی در دلم (بر اثر زهر) پدید می آید، می ترسم رنج و سختی به من برسد. اما در صورت سالم ماندن، (قضا و قدر الهی) در سال ۲۷۰ (۷۰ ق.) محقّق خواهد شد....
با شنیدن این پیشگویی، بیتابی کرده و گریستم. در این موقع، به من فرمود: «لابدّ (لی) من وقوع امر اللّه فلاتجزعی؛
ای مادر! بیتابی مکن؛ چونکه از تحقّق امر خداوند، چاره ای نیست.»
از آنجا که هر روز فشارها و تهدیدهای حکومت بنی عبّاس نسبت به حضرت عسکری (ع) افزایش پیدا می کرد، امام هم حوادث آینده (حبس و شهادت) را برای بعضی از افراد خانواده و اصحاب، بیان می نمود که در این میان، ایجاد آمادگی قلبی «مادر» در اولویّت بوده است.
اقدام شجاعانه بانو سوسن(س) در مقابل جعفر کذاب
کتاب کمال الدّین، تالیف شیخ صدوق، در جلد ۲، صفحه ۱۴۹ آورده است:
هنوز مدّت زمانی از شهادت امام عسکری (علیه السّلام) نگذشته بود که این خبر به مردم مدینه رسید و بنی هاشم و شیعیان در شهادت امام خود، سوگوار شده و مصیبت وارده را به مادر آن حضرت تعزیت گفتند...
امّ ابی محمّد ( سوسن) برای زیارت قبر مطهّر فرزندش و خاموش کردن فتنه هایی که به وجود آمده بود، فوراً همراه عدّه ای از شیعیان به جانب عراق رهسپار شد.
وی پس از رسیدن به سامرّا و شنیدن تمام وقایع و مشاهده عملکرد منفی جعفر، در یک اقدام شجاعانه اظهار داشت که: «من، وصیّ پسرم حسن بن علی هستم و بعنوان وارث، می خواهم حقّم را بگیرم.»
جعفر و پیروانش برای باطل کردن این ادّعا، از هیچ تلاشی فروگذار نکردند، متقابلاً این بانوی خردمند و شجاع هم برای اثبات حقّ خود، مدارک کتبی و شفاهی را به دادگاه تقدیم کرده و در نتیجه، قاضی القضات پایتخت هم به نفع وی حکم صادر نمود.
آری با ورود همسر امام هادی (علیه السّلام) و مادر امام عسکری (علیه السّلام) به سامرّا، نور امید در دل های شیعیان پرفروغ تر شده و فضای ابهام آلود و خفقان هم آرام، آرام، به وضعیّت عادی برمی گشت.
بانو سوسن(س)، تنها وکیل وصی امام حسن عسکری(ع)
کتاب الغیبه، کتاب مرجعی ست که مولف آن شیخ طوسی در آن آورده است: امام حسن عسکری(ع)، مادر خویش را وکیل وصی قرار داد تا تولد فرزندش مخفی بماند. شیخ طوسی در ادامه می گوید نظیر آنرا امام صادق(ع) برای در امان ماندن فرزندش موسی بن جعفر(ع) انجام داد و پنج نفر را وصی خود معرفی نمود که همچون آنان «حمیده بَربَریه» بود.
امام عسکری(ع) مادرش را وصی (متولی موقوفات و صدقات) خود کرد. منابع تاریخی از احمد بن ابراهیم چنین نقل کرده اند: « من در سال ۲۶۲ق در مدینه به حضور حکیمه دختر محمد بن علی الرضا، خواهر ابوالحسن عسکری رسیدم و با او از پشت پرده صحبت کردم و از دین او سؤال کردم، [درباره] کسی که امام می داند.
گفت فلان بن حسن(ع) و نام آن [حضرت] را برد. گفتم فدایت شوم او را دیدی یا اینکه خبرش را شنیدی؟ گفت خبر او را از ابومحمد(ع) (امام عسکری) گرفتم که برای مادرش نوشته بود. به حکیمه گفتم آن فرزند کجاست؟ گفت پنهان است.
گفتم پس شیعیان به چه کسی پناه ببرند، گفت به جده اش، مادر ابومحمد(ع). گفتم آیا از کسی پیروی کنم که یک زن را وصی خود کرده است؟!
فرمود: امام حسن عسکری(ع) در این مورد از امام حسین(ع) پیروی کرد که در ظاهر به خواهرش زینب دختر علی بن ابی طالب(ع) وصیت کرد،... به جهت حفظ جان علی بن حسین(ع) (امام سجاد). سپس فرمود شما مردمی هستید آگاه از اخبار، آیا در روایات به شما نرسیده است که نهمین فرزند حسین(ع) زنده است و میراثش تقسیم می شود؟».
آرامگاه این بانو در حرم عسکریین در سامرا است.
هدیه نثار روح این بانوی گرانقدر در روز شهادت امام هادی(ع)
/۶۲۶۲
منبع: قائم
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب